Hani kır çiçekleri vardır, her ortamda büyür, serpilir. Ne hava koşulları ne de çevresel şartlar kır çiçeklerinin açmasını engelleyemez. Bir de orkideler vardır; yerini beğenmezse, az ya da çok sularsanız, özen göstermezseniz açmaz, solar giderler. Hassas, kırılgan, kristal hassasiyetinde ki bu çocuklara aslında İsveççedeki orkidebarn’dan türetilmiş bir terim olan orkide çocuklar denir.
Bazı çocuklar yeni bir ortama girerken hiçbir zorluk yaşamazken, bazı çocuklar da yabancılık çekebilir ve çekingen davranabilirler. Vücudun stres tepki sistemi vücutlarındaki kortizolü bu süreçte yüksek salgılayabilir, ancak zaman içinde bu çocuklar yeni çevrelerine alıştıkça kortizol seviyeleri de normale iner. Ancak bazı çocuklarda kortizol yüksekliği uzun sürer, otonom sinir sistemleri kronik olarak aktive olur. Bu çocuklar stres altındayken diğer çocuklara oranla daha yüksek zarar alır, psikolojik sıkıntı yaşarlar.
Bununla birlikte, bu çocuklar olumlu, sağlıklı, destekleyici ortamlardan yüksek duyarlılıkları nedeniyle son derece olumlu etkilenir ve gelişirler. Doğru koşullar altında tüm akranlarında daha duyarlı ve daha özenlidirler. Ancak stresli, olumsuz koşullar altında diğer çocuklardan daha hassas, daha kırılgan kalırlar. İçinde bulundukları ortama karşı son derece duyarlıdırlar.
Kırılgan, kristal hassasiyetindeki bu orkide çocuklar genellikle çekingen ve içe dönüktürler. Hızla kırılır ve kapanırlar.
Siz de böyle bir çocuğun anne-babasıysanız, yazıyı dikkatle okuyun. Çocuğunuz eksik değil, sadece farklı. Tıpkı her çocuğun bir diğerinden farklı olduğu gibi.
Ebeveynler sıklıkla çocukların ne dar güçlü ve sağlam olduklarını duyarlar. Ailede bazı zorluklar yaşandığında ya da çocuğunuz beklenildiği kadar harika bir şeyler deneyimlemediyse, insanlar sizi teselli etmek için “Merak etme, o iyi olacak. Çocuklar sandığımızdan daha güçlü” derler.
Elbette ki çoğunluk için doğru bir yaklaşım. Ama bazı çocuklar stresli durumlar karşısında sarsılırlar. Her durumu ve duyguyu çok yoğun hissederler. Rezilyan çocuklar gibi tekrar ayağa kalkıp devam etme konusunda iyi değillerdir. İşte böylesine hassas bu çocuklar kırılgan, kristal hassasiyetinde orkide çocuklardır. Bu çocuklar genetik olarak hassas ve kırılganlardır. Diğer çocuklardan daha derinden etkilenirler maruz kaldıkları zorluklar karşısında.
Kristal hassasiyetindeki bu orkide çocukları büyük bir dikkat ve hassasiyetle yetiştirmezseniz kırılıp yok olurlar, hayatla baş edemezler.
Orkide çocuklar, bu genetik kırılganlıkları doğdukları aile ve yaşadıkları çevrenin iyi ya da kötü olmasına göre hayatla başa çıkabilen ya da hayat karşısında yenilen erişkinlere dönüşürler.
Çocuğunuzun hassas ve kırılgan, diğer çocuklara göre daha duyarlı olduğunu kabul ettiğinizde, bu kırılganlığı yönetmenin yolları olduğunu görürsünüz. İşte onlardan birkaçı:
- Çocuğunuzun diğer çocuklardan farklı olduğunu net olarak görün ve onu olduğu gibi kabul edin. Çocuğunuzu daha güçlü, dayanıklı ve rezilyan yapmak için uğraşmaktan vazgeçin. Bu uğraşlarınız geri tepecektir. Farklı olmak daha kötü, daha zayıf olmak demek değildir. Orkide çocuğumuzun bu duyarlılığını tam tersi gücü olarak görün. Ebeveynlerin görevi bu hassasiyetlerini koruyarak gelişmelerine destek vermek için ihtiyaç duydukları esnekliği geliştirmelerine yardımcı olmaktır. Çocuğunuzun hassas doğasından şikâyet etmeyin. Bu hassasiyetin onun gelişmekte olan kişiliğine zarar verebilecek bir durum olarak algılamasına izin vermeyin, neden olmayın. Çocuğumuzun yüksek duyarlılığını pozitif, hatta süper bir güç olarak gördüğünüzde ve onları oldukları gibi kabul ettiğinizde onlar da kendilerine kabul göstermeyi ve kendilerini sevmeyi öğreneceklerdir.
- Evin sakin ve huzurlu olmasını sağlayın. Yoğun programlar, stresli ortamlar, yüksek sesler, çatışmalar – tüm bunlar hassas ve kırılgan olan çocuğunuzun tüm sistemlerini bozabilir. Morali bozulmuş kırılgan bir çocuğu tekrar toparlamak her zaman kolay olmaz. Çocuğunuzun neler hissettiğini anlayabilmek için evdeki havaya odaklanın, olumsuzlukları hissetmeye, fark etmeye, isimlendirmeye çalışın. Çocuğunuzun morali bozuksa ve evde bir sıkıntı göremiyorsanız, öğretmeni ile iletişime geçin ve okulda neler olduğu ile ilgili bilgilenin. Çocuğunuzun çevresine daima duyarlı olun.
- Bazen bu kırılgan, hassas çocuğunuzun savunucusu, koruyucusu olarak devreye girmeniz gerekebilir. Çocuğunuzun durumla, çevreyle ya da bir kişi ile baş edemediğini ve olumsuz etkilendiğini gördüğünüzde onu korumak için müdahale etmeniz gerekebilir ta ki çocuğunuz sınırlar koyup kendisini savunmayı öğrenene kadar.
- Kırılgan, hassas olan orkide çocuğumuza sınırlarını kendisinin belirleyeceğini anlatmalısınız. Kendisini kötü hissettiren insanlarla bir arada kalmak, zarar aldığını düşündüğü arkadaşlıkları devam ettirmek zorunda olmadığını anlatmalısınız. Sınırlarını nasıl belirleyeceği ve bunu nasıl ileteceğini öğrenebilmesi ve bu konuda kendisini rahat hissetmesi için evde bu tarz durumları oyun kurup oynamak iyi bir yöntemdir.
- Çocuğunuzun mutlak özel yetenekleri, becerileri vardır, bunları görün ve destekleyin. Bu yetenekleri, becerileri keşfetmesine yardım edin. Besleyin bu yetenek ve becerileri. Çocuğunuzun özgüveni sarsıldığında ona nasıl harika özellikleri olduğunu tekrar tekrar hatırlatın.
- Konu disipline gelince, işiniz biraz zor olacak. Orkide çocuklar yaşananları diğer çocuklara göre daha şahsi alırlar. Bağırma, ceza işe yaramayacaktır. Doğru iletişim, tatlı otorite ve doğru duygu aktarımı ile başarabilirsiniz çocuğunuzu disipline etmeyi. Her çocuk için olduğu gibi orkide çocuğunuz için de kurallar aynıdır: şefkat ile yaklaşın, kırmadan doğrusunu gösterin, eleştirmeyin, kıyaslamayın, sert bir şekilde cezalandırmayın.
- Bu çocuklar duygularını diğer çocuklara göre daha derin yaşarlar. Sevinçlerini de üzüntülerini de daha yüksek hissederler. Bu konuda anlayışlı olmanız ve çocuğunuzu mutlak desteklemeniz gerekir. Kesinlikle sabrınıza ihtiyaç var.
Orkide çocuklarımız için öngörülebilirlik, rutin, sınıfta olumlu bir hava, yetenekli, bilgili öğretmenler, değişik sesleri ve fikirlerine saygı ve alan, ilgi alanları için destek, oynamak ve hayal kurmak için zaman ve bir sorun oluştuğunda hızla çözüm üretme.
Elbette ki orkide çocuklar da başarısızlıklarla baş etmeyi, hassasiyetlerini tetikleyen durumları nasıl yöneteceklerini öğrenmeliler. Tabii burada önemli olan bu becerileri ebeveynler çocuklarına hangi yöntemler ile kazandırmaya çalıştıklarıdır. Bazı çocuklar diğerlerinden daha uzun bir süre ellerinden tutulmasını isterler, daha uzun süre şefkate ihtiyaç duyarlar. Bunda bir sıkıntı yok.
Her şeyden önce orkide çocuklarımızı da diğer dayanıklı çocuklarımız gibi sevmeliyiz. Onlar eksik değil, sadece farklı. Bu hassas küçük varlıkların ruhlarının derinliklerinde bu dünyada iz bırakmayı bekleyen harika özellikler saklı, yeter ki onlara izin verin.
Dr.phil. R. Meltem KAVCAR SIRMALI
13 Kasım 2019